توهین از طریق مزاحمت تلفنی : تعدد مادی یا معنوی - نگارنده سرکار خانم عسل عظیمیان

 

  

 

چکیده

قانون گذار با هدف تمایز فردی بین مرتکبین جرائم واحد و مرتکبین جرایم متعدد از دیر باز در پی سیاست هایی بوده ،که زمینه ی اجرای هرچه بیشتر عدالت را فراهم نماید . در این بین برخی از ترکیب جرایم اگرچه ظاهرا به شکل تعدد به عنوان یکی از صور عام تشدید ،چهره می نماید؛ لیکن ممکن است حسب سیاست های تخفیفی یا اصلاحی در راستای هم و یا بعضا واجد یک عنوان تلقی شود و به این ترتیب از مصادیق تعدد مادی و صورت های خاص تشدید آن به دور باشد . در این خصوص گاه عنوان مجرمانه و یا نگاه دادگاه به جرم ممکن است موجب تشتت آرا و تضییع حقوق جامعه گردد. یکی از این موارد جرم توهین از طریق مزاحمت تلفنی است که تعارض در آرا صادره را به دنبال داشته است .

کلید واژه : توهین ، مزاحمت تلفنی ، تعدد مادی ، تعدد اعتباری ، عناوین متعدد

 

1 - مفهوم تعدد

     منظور از تعدد عبارت است از ارتکاب جرایم متعدد بدون آن که متهم برای اتهامات متعدد پیشین خود به محکومیت کیفری قطعی رسیده باشد ؛ خواه جرایم متعدد در فواصل کوتاهی ارتکاب یافته باشد ،خواه متهم متواری بوده و یا جرایم او به دلایل گوناگون کشف نشده باشند . [1]  تعدد اعتباری یا معنوی در قانون مجازات اسلامی در ماده  ی 131 عبارت است از وضعیتی که فعل واحد واجد عناوین  متعدد باشد و در این صورت مرتکب به مجازات اشد محکوم می شود . بنابراین در فرضی که شخص معتادی در فرودگاه پس از ورود به کشور با مقادیری تریاک دستگیر شود ، دادسرا از عناوین اتهامی ورود ، حمل و نگهداری مواد مخدر واستفاده از جهات تشدید[2] تعدد مادی اجتناب نموده و در مقابل با استفاده از تعدد اعتباری از بین عناوین متعددی که صرفا از یک فعل واحد مرتکب ، صادر شده است ؛ عنوان اشد را انتخاب کرده و ملاک تعیین مجازات قرار می دهد .

     در مقابل در فرضی که مرتکب عناصر مادی جداگانه و در نتیجه جرایم متعدد را مرتکب شده است استفاده از ماده  134 قانون مجازات اسلامی و تشدید مجازات به جهت تعدد مادی  بدون اشکال خواهد بود . حتی در صورتی که ظاهرا برخی از جرایم مقدمه جرایم دیگر محسوب شود مانند جایی که مرتکب پس از جعل اقدام به کلاهبرداری نماید ، حال آن که در صورتی که جعل محقق نمی شد هرگز نمی توانست جرم کلاهبرداری را به انجام برساند  .

     درتبصره 1 ماده 134  قانون مجازات اسلامی قانون گذار در فرضی بسیار شبیه به تعدد اعتباری حالتی را پیش بینی نموده است که مرتکب در نتیجه ی ارتکاب عمل واحد نتایج متعدد را در عالم خارج واقع نموده است . این تبصره می تواند موجب تعارض آرا و اشتباه در تفکیک تعدد مادی وتعدد اعتباری شود .

     ممکن است در پاسخ بیان شود که این تفکیک واجد اثر عملی نیست در پاسخ باید بیان کرد  که اگر چه در  حالتی که فعل واحد موجب سه نتیجه متعدد یا کمتر شود چون به استناد صدر ماده 134 قانون مجازات اسلامی در نهایت دادگاه به تعیین اکثریت و سپس تعیین اشد می پردازد و بنابراین از لحاظ کیفر تفاوتی با تعدد اعتباری که مجازات اشد را پیش بینی نموده است نمی کند ، اما نخست آنکه در فرضی که نتایج متعدد بیشتر از  3 جرم باشد در این صورت نحوه اعمال مجازات با توجه به ذیل ماده 134 قانون مجازات اسلامی به تعیین بیش از حداکثر تا حدکثر  به علاوه نصف افزایش یافته وسپس دادگاه به تعیین اشد می پردازد در صورتی که در تعدد اعتباری چنین تغییر ی واقع نمی شود . دوم آنکه حتی در فرض نخست هم در ماده  134 قانون مجازات اسلامی دادگاه پس از تعیین حداکثر برای هر عنوان به تعیین اشد می پردازد در حالی که در ماده 131قانون مجازات اسلامی چنین ترتیبی ( تعیین حداکثر و سپس تعیین مجازات اشد ) پیش بینی نشده است بنابراین هیچ منعی برای دادگاه ازاین لحاظ که رقم مجازات را کمتر از حداکثر تعیین نماید وسپس اشد را مشخص کند وجود ندارد.

     بنابراین فرض تبصره 1 ماده 134 قانون مجازات اسلامی در شرایطی است که از فعل مجرمانه واحد نتایج مادی  متعدد حادث شود و یا بزه دیده های متعدد آسیب ببینند . پس  در شرایطی که مرتکب اقدام به فروش ملک متعلق به دیگری  با استفاده از تقلب نماید علاوه بر کلاهبرداری عنوان انتقال مال غیر هم محقق می شود و آنچه که موجب می شود که مشمول ماده 131 قرار نگیرد این است که دو نتیجه مجرمانه به صرف یک عمل واحد محقق شده است و هم زمان مالک و خریدار ناآگاه متضرر شده اند .

2 - مفهوم توهین ومزاحمت تلفنی

     منظور از توهین "سست کردن وخوار کردن " و در اصطلاح به هر رفتاری (اعم از فعل، گفتار، اشاره و نوشتار ) دلالت دارد که بتواند به نحوی موجب وهن حیثیت کسی در نظر افراد متعارف و معمولی جامعه شود . [3]

     بنابراین به صراحت قانون گذار روش توهین می تواند با هر رفتاری وبه هر صورتی اعم از شفاهی یا کتبی واقع شود بنابراین مرتکب میتواتد توهین خودرا نوشته وبه بزه دیده پست نماید و یا اینکه به او زنگ زده و توهین کند و یا به او ایمیل ارسال نماید و در تمام این موارد به شرط تحقق شرایط علنی یا حضوری بودن ، توهین محقق شده است .

     از طرفی در جرم مزاحمت تلفنی قانونگذار در ماده 641 قانون مجازات اسلامی پیش بینی نموده است که هرگاه کسی به وسیله ی تلفن یا دستگاه های مخابراتی دیگر برای اشخاص ایجاد مزاحمت نماید علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات به حبس از یک تا شش ماه محکوم می شود . بنابراین صرف ایجاد مزاحمت - صرف نظر از محتوای مورد تبادل - می تواند موجب تحقق جرم شود ، لهذا ممکن است مزاحم با ارسال پیام های محبت آمیز برای فرد متاهل موجبات مزاحمت زندگی زناشویی او را فراهم نماید یا مزاحم صرفا بستانکاری  است که مدیون را تهدید به اعمال قانون می نماید .  حتی ممکن است مزاحم صرفا به برقراری تماس و سپس قطع تماس یا صرفا استماع بدون صحبت کردن و رد و بدل کردن کلمات اقدام نماید .

     آنچه که اهمیت دارد این است که وسیله ی ایجاد مزاحمت ، تلفن یا تجهیزات مخابراتی بوده و رفتار یا عبارات یا اقدامات انجام شده عرفا مصداق مزاحمت باشد .

3 - توهین از طریق مزاحمت تلفنی یا مزاحمت تلفنی به وسیله توهین

     در رای صادره از شعبه 1051 دادگاه دادگاه عمومی کیفری تهران در خصوص اتهام خانم م دایر بر توهین(فحاشی) وایجاد مزاحمت تلفنی در خصوص شکات س و د و ز و ملاحظه اظهارات خانم ن مالک موبایل انتساب بزه های فوق را نسبت به متهم محرز دانسته و مستند به مواد 608 و 671 از قانون مجازات اسلامی نامبرده را از حیث توهین به پرداخت سیصد هزار ریال جزای نقدی در حق دولت و از باب مزاحمت تلفنی با رعایت بند 2 ماده 3 قانون وصول برخی از در آمد های دولت و مصرف آن در موارد معین به پرداخت پانصد هزار ریال جزای نقدی (بدل از حبس ) در حق دولت محکوم می نماید . شعبه  21 دادگاه تجدید نظر تهران نیزبه تایید دادنامه بدوی اقدام نموده است .

     به نظر می رسد که استدلال شعبه بدوی این بوده که با توجه به اینکه درجه جرم را وفق ماده 19 قانون مجازات اسلامی 8 محاسبه نموده است بنابراین به استناد تبصره 4 ماده 134 قانون مجازات اسلامی مقررات تعدد اجرا نشده و با یکدیگر جمع می شوند .

     نکته اینجاست که نخست باید مشخص نمود که  ارتکاب جرایم مزبور ابتدائا تعدد مادی محسوب می شوند یا معنوی وسپس نوبت به اعمال تبصره 4 ماده 134 ق. م. ا. می رسد .

     همانطور که در قسمت مفاهیم بیان شد در جرم مزاحمت با توجه به فحوای کلام قانون گذار محتوای انتقال شده اهمیتی ندارد و مزاحمت ممکن است با هر رفتاری از طریق تلفن محقق شود حتی با اتصال پیام و سپس لغو آن [4]. از سوی دیگر جرم توهین نیز با هر رفتاری قابل تحقق است مهم آن است که اهانت واقع شده بصورت علن یا حضوری باشد . بنابراین مرتکب ممکن است از تلفن بصورت شفاهی و یا با پیامک مندرجات توهین آمیز خود را به بزه دیده منتسب نماید . لذا اطلاق تعدد معنوی  مقرون به صحت می نماید چرا که با یک عمل دو عنوان مجرامانه محقق شده است . مرتکب برای توهین همزمان مرتکب مزاحمت تلفنی هم شده است این مورد تفاوتی با زمانی که مرتکب برای سرقت اقدام به تخریب می نماید یا برای ورود مواد مخدر به کشور اقدام به حمل آن می نماید ، ندارد .

     با استدلالی که در خصوص  تبصره 1 ماده 134 ق.م.ا. بیان نمودیم مشمول نتایج متعدد هم نیست چرا که نتایج متعدد به اعتبار ارزش های خارجی  یا به اعتبار بزه دیده های متعدد واقع نشده است.

     حال که جرم فوق را تعدد اعتباری انگاشتیم نوبت به اعمال تبصره 4 ماده 134 ق.م.ا. و اعمال جمع مجازات ها می رسد با توجه به اینکه تبصره ذیل عنوان تعدد مادی قرار گرفته است لذا ناظر به تعدد اعتباری نبوده ودر مانحن فیه قابلیت اجرا را ندارد . لذا تعدد اعتباری است و باید صرفا مجازات اشد تعیین شود . ممکن است ایراد گرفته شود که به قرینه تبصره 3  این ماده ممکن است این تبصره هم مشمول انواع تعدد قرار بگیرد در پاسخ می توان استدلال کرد که صرف نظر از اینکه دو تبصره ابتدایی ماده در خصوص تعدد مادی است ، بحث تعدد اعتباری در ماده 133 اتمام یافته و در نهایت اینکه تفسیر به نفع متهم  چنین اقتضایی  را می نماید .

     در مورد دیگری شعبه 1152 دادگاه عمومی کیفری تهران در خصوص اتهام آقای الف مبنی بر ایجاد مزاحمت تلفنی و تهدید وتوهین موضوع شکایت آقای ن دادگاه به استناد ماده 608 و 641 و 669 از قانون مجازات اسلامی متهم را از بابت توهین به پرداخت یک میلیون ریال جزای نقدی در حق دولت و از بابت مزاحمت تلفنی به تحمل چهار ماه حبس تعزیری و از بابت تهدید بهت حمل سی ضربه شلاق تعزیری محکوم نموده و حبس و شلاق را به استناد مواد 46 و 50 قانون مجازات اسلامی به مدت دو سال تعلیق می نماید .

     در مرحله تجدید نظر شعبه 63 دادگاه تجدید نظر استان تهران استدلال نموده که با توجه به اینکه عمل مرتکب واجد عناوین متعدد است مشمول یک مجازات قرار می گیرد و ازین لحاظ حکم نقض می شود . ملاحظه می شود که در اینجا استدلال دادگاه به درستی تعدد معنوی را احراز نموده و فعل واحد واجد سه عنوان مجرمانه شده است .

     در مقابل برخی از شعب چنین مواردی را به صراحت تعدد مادی قلمداد نموده اند . شعبه 101 دادگاه کیفری ری در خصوص اتهام آقای م دایر بر مزاحمت تلفنی از طریق ارسال پیام های کوتاه توهین وتهدید آمیز به آقای ی با استناد به مواد 669 و 641 و 608 قانون مجازات اسلامی و تبصره 4 ماده 134 ق.م.ا. از باب مزاحمت تلفنی به 91روز حبس تعزیر و بابت تهدید به قتل به 40 ضربه شلاق تعزری و به جهت توهین به جزای نقدی به مبلغ 500هزار ریال در حق  دولت محکوم می شود .

     در اینجا رای دادگاه بدوی با توجه به تعدد مادی دانستن دعوا موجب شده است امکان استفاده از تبصره 4 ماده 134ق.م.ا.  وجود داشته باشد منتها اولا با توجه به لازم الاجرا بودن قانون مجازات اسلامی مصوب 92  در زمان صدور حکم (تاریخ صدور کیفرخواست در آبان ماه 1392 بوده است ) و به استناد ماده 66 قانون مجازات اسلامی [5]حبس 91  روز در صورت فقدان سوابق موجود در ماده (که در مانحن فیه مشمول می شود ) باید تبدیل به جایگزین شود اما از سوی دیگر محدودیت ماده 72  قانون[6] مارالذکر در خصوص تعدد ،مشمول وضعیت فوق می شود .  مضافا این که  در فرضی که معتقد به صحت تشخیص تعدد مادی  واستفاده از تبصره 4 ماده 134 ق.م.ا.  و جمع مجازات ها باشیم جرم موضوع ماده 669  ق.م.ا. و ماده 649  ق.م.ا. از درجه 6 و جرم ماده 608 ق.م.ا. از درجه 8 خواهد بود و لذا مورد از مصادیق صدر ماده 134 ق.م.ا و اعمال تبصره 4 ماده فوق می شود . در مرحله تجدید نظر خواهی شعبه 20 دادگاه استان تهران صرفا مجازات حبس را به استناد ماده 22 قانون تشکیل دادگاه های عمومی  وانقلاب به جزای نقدی 8 میلیون ریال تبدیل نموده است .

 

 نتیجه گیری

     ارتکاب جرم مزاحمت تلفنی از جمله جرایمی است که شیوه وقوع جرم برای قانونگذار اهمیت نداشته وصرفا وسیله جرم و اطلاق عنوان عرفی مزاحمت موجب تحقق آن خواهد شد . لذا با هر روشی اعم از توهین ،تهدید ، تماس های پیاپی و قطع آن ویا تماس و سکوت در هنگام پاسخگویی  همگی میتواند عتصر مادی جرم مزاحمت را تشکیل بدهد . عدم توجه به شیوه وقوع اعم است از آنکه وسیله مزاحمت تلفن ، فکس ،پیجر ، پیامک ، ایمیل و امثال آن باشد . بنابراین مزاحمت از طریق توهین صرفا وقوع جرم واحد تلقی می شود وتفسیر به نفع متهم اقتضا می کند که با قواعد مربوط به جرم واحد برخورد شود و دادگاه مخیر است آن را توهین یا مزاحمت تلقی کند . در خصوص توهین نیز وضعیت فوق صدق می کند چراکه وقوع توهین با هر رفتاری امکان پذیر است و صرفا اطلاق عرفی  توهین آمیز بودن و رعایت شرط لازم حضوری یا علنی بودن برای تحقق جرم کفایت می کند . بنابراین توهین کننده ممکن است شفاهی ، کتبی یا تلفنی مرتکب جرم شود .

     از سوی دیگر اگر قائل به آن باشیم که مزاحمت از طریق توهین مصداق تعدد است باید توجه نمود که  منظور از تعدد وقوع جرایم متعدد در وضعیتی است که برای هیچ یک از آن ها حکم محکومیت قطعی صادر نشده باشد . در برخی شرایط وقوع جرایم متعدد در راستای یکدیگر واقع شده وبعضا از لوازم جرم اصلی بوده است در این شرایط حسب اینکه عناوین مجرمانه واقع شده از یک فعل واحد صرفا بدون تحقق نتایج مجرمانه متعدد باشد یا خیر طبق تبصره 1 ماده 134 قانون مجازات اسلامی در فرض نخست و مطابق با ماده 131 قانون مجازات اسلامی در فرض دوم با مرتکب برخورد می شود . بنابراین قطعا تعدد مادی منتفی بوده و وموضوع از مصادیق تعدد اعتباری است .

 


منابع

1 - اردبیلی ، محمدعلی ، 1393، حقوق جزای عمومی ،جلد سوم ، تهران : نشر میزان

2 - جعفری، مجتبی ،1392 ، تعدد جرم وآثار آن در قانون جدید مجازات اسلامی ،فصلنامه پزوهش های حقوق کیفری ،شماره 5

3 - میرمحمد صادقی  ،حسین ، 1386،جرایم علیه اشخاص ،تهران ، نشر میزان

 

 



[1] - اردبیلی ، محمدعلی ، 1393، حقوق جزای عمومی ،جلد سوم ، تهران : نشر میزان ، ص 174

[2] - جعفری، مجتبی ،1392 ، تعدد جرم وآثار آن در قانون جدید مجازات اسلامی ،فصلنامه پزوهش های حقوق کیفری ،شماره 5 ، صص175-196

[3] - میرمحمد صادقی  ،حسین ، 1386،جرایم علیه اشخاص ،تهران ، نشر میزان ، ص417 .

[4] - missed call

[5] - مرتکبان جرایم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آن ها 91 روز تا شش ماه حبس است به جای حبس به مجازات جایگزین حبس محکوم می گردند مگر اینکه به دلیل ارتکاب جرم عمدی دارای سابقه محکومیت کیفری به شرح زیر باشند و از اجرای آن پنج سال نگذشته باشد :

الف بیش از یک فقره سابقه محکومیت قطعی به حبس تا شش ماه یا جزای نقدی بیش از ده میلیون ریال یا شلاق تعزیری

ب بیش از یک فقره سابقه محکومیت قطعی به حبس بیش از شش ماه یا حد یا قصاص یا پرداخت بیش از یک پنجم دیه کامل

[6] - تعدد جرایم عمدی که مجازات قانونی حداقل یکی از آن ها بیش از شش ماه حبس باشد مانع از صدور حکم به مجازات جایگزین حبس است .  

 

  • دوشنبه ٢٦ شهريور ١٣٩٧-٢١:٥٤
  • 7349